Warto pamiętać, że u osoby, która nie oddycha, a jej krążenie jest niewydolne, mamy tylko 4 minuty na uratowanie jej mózgu przed nieodwracalnymi zmianami, dlatego tak ważna jest znajomość podstawowych zasad pierwszej pomocy. Bierne czekanie nie daje żadnych szans!
Zasady wzywania pomocy:
W pierwszej kolejności poproś głośno o pomoc kogoś, kto przechodzi obok lub stoi i przygląda się.
Możesz zająć się poszkodowanym, a druga osoba może zadzwonić na numer ratunkowy. Jeśli jesteś sam, zadzwoń natychmiast, a dyspozytor pomoże kierować Twoimi działaniami. Mów spokojnie i odpowiadaj ściśle na pytania dyspozytora. Powiedz:
CO! Co się stało (np. wypadek drogowy, ilość poszkodowanych, ich stan).
GDZIE! (adres, nr drogi, charakterystyczne punkty).
KTO! Kto zgłasza wezwanie pomocy – numer telefonu i dane osobowe.
PAMIĘTAJ! NIE ODKŁADAJ PIERWSZY SŁUCHAWKI!
DYSPOZYTOR ZAWSZE ODKŁADA SŁUCHAWKĘ PIERWSZY
Podstawowe zabiegi ratujące życie
1. Sprawdź, czy poszkodowany i TY jesteście bezpieczni.
2. Sprawdź reakcję poszkodowanego – potrząśnij delikatnie za ramię i głośno zapytaj: „Słyszysz mnie, czy wszystko w porządku?”
3. Jeżeli reaguje:
zostaw poszkodowanego w pozycji w jakiej go zastałeś, pod warunkiem, że nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo, dowiedz się jak najwięcej (od poszkodowanego lub świadków) na temat zdarzenia i wezwij pomoc, regularnie oceniaj jego stan.
Jeżeli nie reaguje: głośno zawołaj o pomoc, odwrócić poszkodowanego na plecy, po czym udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy i uniesienie żuchwy.
4. Utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń, czy występuje prawidłowy oddech. Szukaj oznak życia takich jak szmery oddechowe, staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim pliczku.
W pierwszych minutach po zatrzymaniu pracy serca (zatrzymaniu krążenia) poszkodowany może słabo oddychać lub wykorzystywać głośne, niejednoznaczne, pojedyncze westchnięcia. Nie należy ich mylić z prawidłowym oddychaniem. Na ocenę wzrokiem, słuchem i dotykiem przeznacz nie więcej niż 10 sekund. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości czy oddech jest prawidłowy, działaj tak, jakby był nieprawidłowy.
5. Jeżeli oddech jest prawidłowy ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, wyślij kogoś (np. innego świadka zdarzenia) lub sam udaj się po pomoc (wezwij pogotowie).
Jeżeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i sam udaj się wezwać służby ratunkowe, pamiętaj – aby stale kontrolować czynności życiowe poszkodowanego (oddech) oraz chronić go przed utratą ciepła. Sprawdzaj oddech co minutę do czasu przybycia pomocy.
Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy przy:
1. Zadławieniach
Ciało obce w drogach oddechowych
Objawy:
– charakterystyczny odruch – ściskanie gardła dłońmi, zaczerwienienie, zasinienie twarzy,
– gwałtowne, bezskuteczne, próby dokonania wdechu.
Jeżeli ofiara zadławienia jest w stanie oddychać, rozmawiać lub kaszleć nie należy interweniować.
Sposób udzielania pierwszej pomocy:
DOROŚLI: Stojąc za osobą ratowaną, obejmij ją silnie oburącz tuż poniżej luków żebrowych i wykonaj 5 – 10 energicznych uciśnięć w kierunku przepony. U osób otyłych lub kobiet ciężarnych stojąc za osobą ratowaną pochyl jej tułów mocno do przodu i uderz dłonią 5 – 10 razy w plecy w okolice międzyłopatkową.
DZIECI: Pochylając tułów dziecka ku dołowi, zależnie od jego wieku, przewieszając przez kolano lub opierając na przedramieniu uderz dłonią 5 – 10 w okolicę międzyłopatkową.
2. Zranieniach
Postępowanie przy zranieniu:
– natychmiastowe zatrzymanie krwotoku,
– usunięcie z rany ciał obcych (tylko ciał widocznych, których usunięcie nie sprawia trudności),
– zabezpieczenie rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany środkiem dezynfekującym (benzyną, eterem, spirytusem lub produktem z zawartością alkoholu) w promieniu 4-5 cm począwszy od brzegów rany na zewnątrz.
UWAGA: Głębokich ran nie należy przemywać żadnymi płynami antyseptycznymi, nie wcierać a jedynie pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować.
W przypadku rany zanieczyszczonej obficie przemyć 3% roztworem wody utlenionej,
miejsce zranione przykryć wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę, opatrunek zamocować bandażem, przylepcem bądź chustą trójkątną – w zależności od wielkości zranienia.
Wszystkich chorych (zranionych) z poważniejszymi uszkodzeniami należy natychmiast kierować do szpitala. Właściwa pomoc lekarska powinna być udzielona do 6-8 godzin od chwili zranienia.
UWAGA: Ranny, którego rany są zanieczyszczone ziemią lub kurzem powinien obowiązkowo otrzymać surowicę przeciw tężcową
3. Krwotokach.
Krwotokiem nazywamy szybki i obfity wylew krwi z uszkodzonego naczynia krwionośnego.
„Skąpe” wypływanie krwi w tempie wolnym nazywamy krwawieniem.
Upływ krwi z tętnic zatrzymuje się doraźnie poprzez:
– ucisk krwawiącego naczynia palcami, tętnice przyciska się do kości powyżej miejsca zranienia, a przy krwotokach z tętnicy szyjnej i skroniowej, poniżej miejsca zranienia,
– doraźnie zatrzymać krwawienie (uciskając palcami), posiadając apteczkę możemy położyć kilkakrotnie złożony opatrunek jałowej gazy i mocno zabandażować.
UWAGA: Nasiąkniętego krwią opatrunku nie należy usuwać a jedynie okryć czystym nałożonym na wierzch. Należy pamiętać, że opaski uciskowe nakładane na kończynę powyżej miejsca zranienia grożą uszkodzeniem tkanek miękkich, naczyń krwionośnych i nerwów. Zaopatrzenie krwawiącej rany należy zawsze dokonywać w jednorazowych rękawiczkach ochronnych.
KRWAWIENIE Z NOSA: w razie krwawienia z nosa należy przyjąć pozycję siedzącą z głową pochyloną do przodu, skrzydełka nosa delikatnie ścisnąć dwoma palcami przez okres minimum 10 minut.
Jeżeli krwawienie nie ustanie do 30 min – należy skontaktować się z lekarzem.
Krwotoki wewnętrzne (np. po upadku z wysokości, uderzeniu, zgnieceniu) – jak najszybsze przekazanie poszkodowanego fachowym służbom medycznym.
4. Urazach kręgosłupa.
Najczęstsze przyczyny:
– wypadki komunikacyjne,
– upadki z wysokości,
– skoki do wody.
Najczęstsze objawy:
Kręgosłup szyjny – ograniczona ruchomość głowy, przymusowe ułożenie głowy, ból przy poruszaniu głowy oraz zaburzenia czucia w kończynach górnych i dolnych, niedowłady kończyn górnych i dolnych, zaburzenia oddechowe.
Postępowanie:
Zasadą jest możliwe najskuteczniejsze uruchomienie kręgosłupa.
Uzyskuje się je za pomocą deski (noszy) unieruchamiających tułów, kołnierza szyjnego.
Przy braku powyższych należy:
Ułożyć chorego na równym twardym podłożu, uruchomić głowę i szyję dostępnymi środkami
wynoszenie poszkodowanego z samochodu przeprowadzić ostrożnie przy pomocy kilku osób.
Przy porażeniu oddechu należy rozpocząć sztuczne oddychanie.
5. Złamaniach.
Objawami złamania kończyny mogą być:
– zniekształcenia, ból samoistny i uciskowy, nasilający się przy próbach ruchu obrzęk tkanek i krwiak odcinkowe zaczerwienienie lub bladość,
– nieprawidłowe ustawienie kończyny,
– nieprawidłowa ruchomość.
Pierwsza pomoc:
Podstawą zaopatrzenia, na miejscu zdarzenia, złamanej kończyny jest jej unieruchomienie.
Złamania otwarte należy niezwłocznie zakryć grubym sterylnym opatrunkiem, w żadnym wypadku nie wolno dotykać („nastawiać”) widocznych uszkodzonych kości.
Unieruchomić złamaną kończynę stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących ze złamaniem stawów (np. przy złamaniu kości przedramienia: staw nadgarstkowy i staw łokciowy).
Choremu należy podać środki przeciwbólowe, a następnie zapewnić transport do lekarza w celu dokonania fachowych oględzin złamania
ZŁAMANIA KOŃCZYNY GÓRNEJ: Przy złamaniach kości kończyny górnej najprostszym sposobem unieruchomienia jest przybandażowanie jej, zgiętej w stawie łokciowym, do tułowia. Po urazie dłoni, nadgarstka czy przedramienia wystarczające jest oparcie ręki na chuście trójkątnej zawiązanej na szyi.
ZŁAMANIA KOŃCZYNY DOLNEJ: Do unieruchomienia złamanej kończyny dolnej, jako szyna, może być użyta deska, laska, kij itp. Gdy brak odpowiednich materiałów nogę złamaną należy przybandażować do nogi zdrowej. Kończyna dolna powinna być stabilizowana w pozycji wyprostowanej ze stopą zgiętą pod kątem prostym.
6. Zwichnięciach:
Objawy zwichnięcia – ostry ból występujący w stawie, zniekształcenie stawu, zniesienie lub ograniczenie ruchu w stawie
Pierwsza pomoc:
– przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw (np. używając altacetu),
– unieruchomić staw za pomocą szyny i opaski,
– podać środki przeciwbólowe,
– przetransportować chorego do lekarza (przy zwichnięciach stawów: kolanowego,
– biodrowego i skokowego – w pozycji leżącej).
7. Urazach termicznych, oparzeniach:
Pierwsza pomoc:
– przerwać kontakt z czynnikami parzącymi,
– zmniejszyć występujący ból przez polewanie czystą, zimną wodą przez kilkanaście minut (oprócz zmniejszenia bólu woda zapobiega powstawaniu głębokich oparzeń) oraz przez podawanie środków przeciwbólowych.
W przypadku oparzenia związkami chemicznymi należy je zmyć pod silnym strumieniem zimnej wody.
Zabezpieczyć oparzoną powierzchnię przed zakażeniem poprzez zastosowanie opatrunku (np. jałowa gaza) przy oparzeniach I, II, III stopnia małych powierzchni ciała oraz przez przykrycie czystymi prześcieradłami, serwetami, rozwiniętymi płatami przy wystąpieniu oparzeń na dużych powierzchniach ciała
8. Porażeniach prądem elektrycznym:
Prąd elektryczny oddziałuje na organizm człowieka – miejscowo w postaci oparzenia,
ogólnie w postaci zaburzeń rytmu serca, włącznie z niebezpieczeństwem zatrzymania krążenia.
Pierwsza pomoc:
natychmiast uwolnić porażonego od działania prądu elektrycznego poprzez:
– wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
– odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem (z zachowaniem odpowiedniej izolacji).
W zależności od stanu porażonego zastosować odpowiednie czynności ratownicze:
– przy zatrzymaniu oddechu – sztuczne oddychanie,
– przy zatrzymaniu czynności serca – masaż serca.
9. Pierwsza pomoc przy zatruciach chemicznych:
Przy zatruciach drogą oddechową:
– usunąć chorego z miejsca, w którym nastąpiło zatrucie, a następnie wynieść na świeże powietrze,
– rozluźnić wszystkie uciskające części ubioru,
– zdjąć odzież, gdy istnieje podejrzenie, że mogła ona ulec zanieczyszczeniu środkami trującymi,
– zapewnić zatrutemu bezwzględny spokój,
– zapewnić choremu warunki umożliwiające ochronę przed utratą ciepłą,
w przypadku braku akcji serca i oddychania (bezwzględnie pamiętając o skontrolowaniu drożności dróg oddechowych) rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca.
Przy zatruciach drogą pokarmową:
– usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów ( drażnienie tylnej ściany gardła lub podanie do wypicia szklanki bardzo słonej wody),
– podać odtrutkę (po wystąpieniu wymiotów) np. zwykłą wodę (rozcieńcza i zobojętnia truciznę), zawiesinę węgla aktywnego lub wodny roztwór białka kurzego (dwa białka na szklankę wody)ponowne spowodowanie wymiotów.