AKTUALNOŚCI

17lip

Zapasy (pale)

Kategorie: Uncategorized

Zapaśnicy – awers srebrnej tetradrachmy z Aspendos w Pamfilii, ok. 400–370 p.n.e., Metropolitan Museum of Art

Zapasy Peleusa i Atalanty, strona A attycznej amfory, styl czarnofigurowy, ok. 500–490 p.n.e., Staatliche Antikensammlungen

Zapasy (pale) – dyscyplina sportowa uprawiana w starożytnej Grecji, samodzielna konkurencja starożytnych igrzysk olimpijskich od 708 p.n.e., także jedna z pięciu konkurencji pięcioboju antycznego rozegranego po raz pierwszy podczas igrzysk olimpijskich w 708 p.n.e.

Narodziny człowieka walki czyli kilka słów o starożytnych zapasach, a także o wartościach i zasadach starożytnych Igrzysk Olimpijskich

Zanim widowisko sportowe objawiło się jako szlachetna forma walki o laur zwycięstwa, tematykę zwyciężania znajdujemy na afrykańskich malowidłach naskalnych sięgających czasu paleolitu  Wówczas to, z codziennych czynności o przetrwanie, wyłaniali się pierwotnimistrzowie, zyskujący szacunek u pozostałych i osiągający dominację w grupie. Na terenie Iraku, w okolicach Bagdadu, znaleziono kamienne płyty z wizerunkiem zapaśników i walczących na pięści, datujące się na około 5 tys. lat p.n.e., a ryciny o biegaczach, zapaśnikach czy powożeniu znajdujemy umieszczone w piramidach starożytnego Egiptu około 3 tys. lat  p.n.e.  W tym musieli doskonalić się też przyszli faraonowie. Najstarsze opisy rywalizacji sportowej, jako elementy kształtujące wolę walki, charakter, siłę fizyczną i odwagę znajdujemy w „Iliadzie” Homera. Jej znaczenie dla kształtowania ciała i psyche uznali też Platon i Sokrates. Te wywołujące dreszcz emocji opisy przeczą rzeczywistym możliwościom fizjologicznym organizmu, jednakże stanowią pierwsze zapisy w dziedzinie sportu. Tak więc rywalizacja i kształtowanie się jej zasad towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów.

Zapasy swój największy rozkwit przeżywały w starożytnej Grecji. Tu szczególnie dbano o sprawność fizyczną, jako główny element wychowania młodzieży. Bo zapasy łączyły w sobie siłę, spryt, ogólny rozwój fizyczny, zwinność, sprawność ruchową. Popularność ich trenowania sprawiła, że szybko przyjęto konkretne zasady walki sprawiając, że zawody zapaśnicze przyciągały tłumy ludzi.

Grecja starożytna to też historia olimpiady i igrzysk olimpijskich, których początki sięgają  czasów przedhelleńskich. Igrzyska olimpijskie wiążą się ściśle z Olimpią – miejscowością na Peloponezie i miejscem jednego z najważniejszych sanktuariów ku czci Zeusa. Ich zainicjowanie przypisywano kilku postaciom – głównie Heraklesowi z Krety, który przybył z góry Ida wraz z braćmi, Heraklesowi z Teb słynącemu z wykonania 12 prac i Pelopsowi – Frygijczykowi, przybyłemu z Azji, który opanował część północną Peloponezu, którego potomkami byli Achajowie, panujący później w Mykenach. Połączyły się więc trzy tradycje: kultura Minojczyków – amatorów zawodów gimnastycznych, odnowienie igrzysk kreteńskich po inwazji doryckiej oraz charakterystyczny dla igrzysk mykeńskich aspekt „pogrzebowy”. Pelopsowi przypisuje się wprowadzenie do igrzysk wyścigów wozów.

 

Źródła historyczne podają rok 776 p.n.e. jako rok pierwszych udokumentowanych igrzysk olimpijskich, odbywających się ku czci Zeusa. Dla Greków były one także poczuciem jedności narodowej. Informacje o terminach czasie trwania igrzysk przekazywali wysłani do miast i kolonii greckich specjalni wysłannicy – posłowie. Na czas ich trwania zawieszano wykonywanie kary śmierci i procesy sądowe, zaprzestawano wojen i ogłaszano „święty rozejm”, aby zapewnić bezpieczeństwo w drodze wszystkim udającym się na sportowe święto do chronionej wówczas Olimpii.

Historia

Zapasy wprowadzono w 708  roku p.n.e. na ówczesnych XVII Igrzyskach Olimpijskich. Zapasy pale jako pierwsza dyscyplina poza biegami została włączona do programu starożytnych igrzysk olimpijskich. Pale były końcową konkurencją pięcioboju antycznego, która wyłaniała ostatecznego zwycięzcęW tej dyscyplinie natarci oliwą zawodnicy zmagali się na pokrytej piaskiem arenie. O zwycięstwie decydowało trzykrotne, niekoniecznie kolejne, rzucenie przeciwnika na ziemię. Ówcześni zawodnicy występowali na arenie igrzysk nago, z wyjątkiem zmagań podczas wyścigów rydwanów i wyścigów w uzbrojeniu. Z tegoż tytułu była to wyłącznie męska rozrywka, a kobietom za wejście na stadion groziła kara śmierci. Zresztą, kobiety opuszczały podobno Olimpię na czas trwania zawodów. Jednak był wyjątek. Kobietą obecną na igrzyskach była kapłanka bogini Demeter o przydomku Kamyne.

Jednym z największych zapaśników greckich był Milon z Krotonu, wspomniany m.in. w Dziejach Herodota, a także przez Pauzaniasza oraz Strabona. Milon był sześciokrotnym zwycięzcą igrzysk olimpijskich[1]. Według anegdoty, na jednych igrzyskach (najprawdopodobniej w 520 p.n.e.) Milon był jedynym zapaśnikiem, który zgłosił się na zawody – nikt nie chciał się z nim mierzyć. Kiedy szedł po laur olimpijski, potknął się i upadł. Z powodu upadku publiczność miała wtedy domagać się nieprzyznania mu lauru. Milon miał wówczas odpowiedzieć, że upadł jedynie jeden raz, a nie trzy i dodał: „Dajcie tu kogoś, kto powali mnie jeszcze dwa razy”.

Grecki geograf Pauzaniasz wzmiankuje również o dwukrotnym zwycięzcy igrzysk, Leontiskosie z Mesyny, który był marnym zapaśnikiem, ale potrafił boleśnie wyginać palce przeciwnika bez ich łamania (łamanie palców było zabronione).

 

 

 

Opis

Zapasy pale rozgrywano w trzech grupach wiekowych, a nie w kategoriach wagowych. Podczas igrzysk olimpijskich w grupach mężczyzn i chłopców, a w trakcie innych zawodów także w grupie pośredniej.

Walki rozgrywano w miejscu zwanym skamma, które było najprawdopodobniej przygotowywane spontanicznie na czas zawodów poprzez wykopanie zagłębienia w stadionie. Wymiary skammy nie są znane. Na podstawie taktyki obronnej zapaśników wnioskować można, że skamma była znacznie większa od współczesnego ringu. Skammę przygotowywali sami atleci. Na potrzeby treningów skamma była zalewana wodą, natomiast zawody odbywały się na suchej skammie, wypełnionej piaskiem. Treningi zapaśników odbywały się w palaestrze.

Pary zapaśników były dobierane na drodze losowania. Losy kleros były wielkości fasoli, a na każdym była litera – każdej z liter alfabetu odpowiadały dwa losy. Wszystkie były mieszane w dzbanie, z którego zawodnicy losowali litery – zawodnicy z dwoma tymi samymi literami stawali naprzeciw siebie w zawodach. W przypadku nieparzystej liczby zawodników do dzbana wrzucano jeden los oznaczony ostatnią literą alfabetu – ten kto go wylosował (efedros) nie brał udziału w pierwszej rundzie. Wygranie zawodów bez walkoweru uchodziło za szczególny honor.

Przed walką zawodnicy nacierali ciało oliwą, a tuż przed wejściem na skammę obsypywali się ziemią, by mieć lepszy chwyt. Po zawodach czyścili ciało, zeskrobując warstwę oliwy zlepionej z ziemią przy pomocy narzędzia o zakrzywionym ostrzu – strigila.

Zwycięzcą w walce zostawał ten zapaśnik, który trzykrotnie powalił przeciwnika, samemu nie upadając trzykrotnie. Zwycięzca nazywany był triakterem. Nie do końca wiadomo, jak wyglądać miały zwycięskie rzuty – przeciwnik był powalony, kiedy jego plecy, jedno z bioder lub ramiona dotykały ziemi albo gdy ziemi dotykały jego obydwa kolana.

Zapasy pale odbywały się w pozycji stojącej, a także w parterze. Współczesne zapasy w stylu klasycznym (grecko-rzymskim) niewiele mają wspólnego z zapasami pale. Do zapasów pale zbliżone są natomiast tradycyjne zapasy mongolskie i tureckie.

Dzień piąty igrzysk był ostatnim dniem przypadającym na pełnię księżyca i był to dzień należący do zwycięzców, nagradzanych gałązką palmową bezpośrednio po zwycięstwie oraz wieńcem z gałązek drzewa oliwnego (wawrzynu) – laurem olimpijskim. Ich posągi stawiano w gaju Zeusa, a poeci układali o nich ody triumfalne, wykorzystując znajomość pisma, będącego w ogólnym użyciu. Kiedy zaś wracali do swoich rodzinnych miast, traktowano ich z należytą czcią, szczycono się nimi jako obrońcami miasta i dawano przywilej dożywotniego zasiadania w amfiteatrze. Zwycięzcy nazywani byli „olimpionikami”. Starożytna Grecja zapoczątkowała też  powstanie instytucji trenera. Największą sławą olimpijską z zapaśników cieszył się Milon z Krotony, niepokonany\- jak podają źródła historyczne – przez 30 lat.

 

 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]