Nasze dziecko pokonało pierwsze lata nauki szkolnej, zaczyna dojrzewać, staje się coraz bardziej samodzielne, próbuje podejmować różne decyzje. Trudno określić ramy wieku kalendarzowego dla okresu dojrzewania, przyjmuje się, że u dziewcząt jest to wiek od 9 do 14 lat, a u chłopców 10-15 lat.

Pamiętajmy, że niekiedy okres ten u młodego człowieka przebiega bardzo burzliwie. Z jednej strony zdobywa nowe doświadczenia, wiedzę, poznaje coraz więcej ludzi i zjawisk, a z drugiej – jego rozwój we wszystkich sferach przebiega bardzo intensywnie, burzliwie, co niekiedy przeraża dorosłych.

Czas gwałtownych zmian

Dziecko wkraczające w okres dojrzewania musi przede wszystkim zmierzyć się ze zmianami występującymi w jego ciele (rozwój fizyczny, motoryczny). W stosunkowo krótkim czasie istotnie zwiększa się u dziecka wysokość i masa ciała (tzw. skok wzrostowy). Przyrost wysokości w ciągu 6–12 miesięcy może wynosić nawet 9–15 cm, a masy ciała – 4–9 kg. U młodego człowieka obserwuje się nieharmonijny proces wzrastania poszczególnych segmentów ciała (kończyn dolnych, bioder, klatki piersiowej), co przyczynia się do zaburzenia jego proporcji i przekłada się na pogorszenie koordynacji i sprawności ruchowej.

Kolejnym istotnym elementem okresu dojrzewania jest osiągnięcie przez dziecko zdolności rozrodczych. Kolejno pojawiają się pierwszo- i drugorzędowe cechy płciowe (pojawienie się pierwszej miesiączki u dziewcząt, spermy u chłopców, ponadto owłosienie na ciele, powiększenie się piersi u dziewczynek, mutacja głosu u chłopców). W okresie dojrzewania bardzo wyraźnie zaznacza się zjawisko dymorfizmu płciowego, czyli zróżnicowania morfologicznego, fizjologicznego i psychicznego pomiędzy kobietami i mężczyznami.

Rozwój motoryczny młodego człowieka również ulega pewnym zaburzeniom i jest on nierozerwalnie związany z rozwojem somatycznym (fizycznym). Obserwuje się w tym okresie zaburzenia koordynacji, równowagi, wzmożone napięcie mięśniowe, które niekiedy utrudnia wykonywanie ruchów złożonych. U młodych ludzi w tym okresie może występować  obawa przed ruchami trudnymi lub nowymi. Pojawiają się jednak również pozytywne efekty rozwojowe w zakresie zdolności motorycznych. Znacznie wzrasta siła, zwłaszcza u chłopców, co związane jest z rozrastaniem się tkanki mięśniowej. Rozwijają się również pozostałe zdolności motoryczne, jak szybkość, wytrzymałość, moc. Podobnie jak w rozwoju fizycznym, tak i w motorycznym obserwuje się dymorfizm płciowy. Przykładem może być rozwój szybkości – u dziewcząt szczyt rozwoju tej zdolności organizm osiąga w wieku 13–14 lat, u chłopców – dopiero w wieku 15–17 lat.

Bunt emocjonalny

Okres dojrzewania to również okres buntu emocjonalnego, emocje są przeżywane przez młodego człowieka bardzo intensywnie i charakteryzują się dużą zmiennością – od drażliwości i przekory do skrytości i wycofania. Nastolatek poszukuje własnej tożsamości, testując różne wzorce zachowań, najczęściej wykorzystując metodę „prób i błędów”.

Intensywność zmian, jakie zachodzą w okresie dojrzewania, i zakłócenia równowagi procesów pobudzenia i hamowania powodują powrót do pewnej niezręczności i rozrzutności ruchowej oraz niechęć do ruchu. Jest ona szczególnie nasilona u dziewcząt („lenistwo ruchowe”), ale dotyczy też chłopców, zwłaszcza w sytuacji, kiedy codzienne życie oferuje tyle „bardziej interesujących” ofert spędzania czasu wolnego, np. gry komputerowe, programy telewizyjne, Internet, portale społecznościowe i wiele innych.

Czy my, dorośli, możemy i powinniśmy wspomóc nastolatka w tym trudnym dla niego okresie?

Wspieranie nastolatka w pokonywaniu pojawiających się trudności związanych z okresem dojrzewania to obowiązek dorosłych. W tym czasie młodzież potrzebuje szczególnie delikatnych sugestii dotyczących poczucia własnej wartości. Powinniśmy również wspierać młodego człowieka w zakresie edukacji zdrowotnej, podkreślając znaczenie ruchu dla właściwego rozwoju i kształtowania zdrowia.

Wojciech Oczko – nadworny lekarz królów polskich, Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy, powiedział, że „ruch może zastąpić wszystkie lekarstwa, ale żadne lekarstwo nie jest w stanie zastąpić ruchu”.

Ograniczenie aktywności ruchowej młodego człowieka na rzecz siedzącego trybu życia może prowadzić do wielu zaburzeń.

Skutki spędzania wolnego czasu przed komputerem to:

• bóle głowy i zaburzenia koncentracji,
• bóle w obrębie mięśni karku i obręczy barkowej,
• przeciążenia i często nieodwracalne zmiany kręgosłupa,
• bóle w pośladkach,
• ociężałość kończyn dolnych i stóp.

Aktywność fizyczna wywiera wiele pozytywnych skutków, przyczyniając się do:

• „wytrenowania serca”, które mniej się męczy i pracuje bardziej ekonomicznie,
• poprawy ukrwienia mózgu,
• poprawy obrazu własnego JA,
• łatwiejsze radzenie sobie ze stresem, odwagę, optymizm,
• poprawę procesów koncentracji, uwagi i funkcji intelektualnych,
• lepszego uwapnienia kości, co wpływa na ich elastyczność i odporność,
• lepszego wykorzystania pojemności płuc.