Fair play w sporcie szkolnym.

Interpretacja fair play w odbiorze społecznym nie jest jednoznaczna. Dla jednych jest to zbiór etycznych zasad postępowania , dla innych bywa zbiorem reguł kwestionowanych , szczególnie w sporcie wyczynowym, gdzie w grę wchodzą duże pieniądze.

Idea fair play jest też odbierana jako podstawowe pytanie dotyczące przyszłości sportu.

Czym więc jest fair play ?

W polskim ,,Słowniku Wyrazów Obcych” z roku 1961 stwierdza się , że fair play to ,, uczciwa gra, współubieganie się przy zachowaniu równych szans”.

Według ,,Słownika Języka Polskiego” z roku 1978 fair play to,, zgodna z zasadami, uczciwa , honorowa, lojalna gra lub walka”.

Zaś ,,Encyklopedia PWN” z 1995 roku podaje następującą definicję ,,współzawodnictwo sportowe prowadzone w sposób uczciwy , szlachetny i zgodny z przepisami. Od 1964 przyznawana jest międzynarodowa nagroda i wyróżnienie fair play”.

Charakteryzując fair play używa się zróżnicowanych określeń takich jak: uczciwość, etyka, honor , lojalność, czystość, moralność, przestrzeganie reguł, szacunek dla przeciwnika.

Reguły postępowania określają raczej właściwą postawę sportowców wobec idei fair play , chronią przed cielesnymi i psychicznymi urazami. Fair play jest przede wszystkim osobistym, wewnętrznym zobowiązaniem zawodnika do przestrzegania szeroko pojętych wartości humanistycznych.

Analiza znaczenia idei fair play w życiu współczesnych społeczeństw prowadzi do wniosków niezbyt optymistycznych. Również w naszym kraju , pod wpływem kryzysu wartości, pojawiają się postawy negowania idei fair play głównie w sporcie wyczynowym. Uwagę zwraca przenikanie negatywnie ocenianych obyczajów(doping, przemoc, szowinizm) do sportu szkolnego. Dlatego też Międzynarodowy Komitet Fair Play wydał w 1992 roku Deklarację Fair Play pod znamiennym tytułem ,, Fair play dla wszystkich”. Zwraca się w niej uwagę ,że fair play powinna być obecna we wszystkich formach sportu i w każdej kategorii wiekowej , ze względu na jej uniwersalne wartości wychowawcze. Międzynarodowy Komitet Fair Play apeluje o współpracę w krzewieniu wartości fair play do rządów różnych państw, klubów i organizacji sportowych, do trenerów, sędziów , działaczy, dziennikarzy , publiczności a szczególnie do sportowców. Idea fair play powinna znaleźć odpowiednie miejsce w programach wszystkich zawodów sportowych.

Niniejszy artykuł nawiązuje do niektórych myśli zawartych w Deklaracji Fair Play.

Fair play w sporcie szkolnym to nie tylko wyeliminowanie przemocy , ale także:

*posiadanie równych szans;

*współzawodnictwo z innymi o zbliżonych warunkach fizycznych;

*równe zaangażowanie wszystkich uczestników.

W dyskusjach o fair play problemom tym poświęca się mniej uwagi niż tego wymagają. Fair play w sporcie młodzieżowym można postrzegać w dwóch kategoriach:

-indywidualnych

-społecznych

Indywidualne znaczenie idei fair play związane jest głównie z osobistą odpowiedzialnością uczestników i dotyczy:

-fizycznego i psychicznego kontaktu między przeciwnikami;

– troski o dobre samopoczucie własne i innych;

-starania osiągnięcia sukcesu na możliwie najwyższym poziomie;

-akceptowania decyzji sędziego i przestrzeganie reguł gry ;

-samokontroli w przypadku zwycięstwa i porażki.

Społeczne uwarunkowania znaczenia idei fair play związana jest bardziej z odpowiedzialnością organizatorów sportu i dotyczy:

• formułowania zasad, które czynią sport bardziej atrakcyjnym ;

• organizowania zawodów, w którym przeciwnicy mają mniej więcej równe szanse;

• dostosowania planów treningowych do potencjalnych możliwości fizycznych młodych uczestników ;

• kontrolowania warunków treningu i współzawodnictwa, aby przebiegało ono w dobrej atmosferze i poczuciu bezpieczeństwa.

W sporcie szkolnym nauczyciele i trenerzy ponoszą specjalną odpowiedzialność , większą niż tacy sami nauczyciele i trenerzy w sporcie dorosłych. Z jednej strony muszą chronić młodych zawodników przed zbytnim ryzykiem i kontuzjami , z drugiej muszą stymulować ich aktywność. Większość młodych ludzi nie wybiera uczestnictwa w sporcie dla celów edukacyjnych , robią to dla przyjemności i zadowolenia z uprawiania sportu. Ale sport zapewnia im bogate możliwości edukacyjne, związane z promocją zasad fair play.

Wyróżniamy cztery podstawowe zasady:

1.Samokontrola.

Związana ona jest z podkreśleniem przez trenerów następujących reguł:

*obserwuj i ucz się zasad gry;

*pokonuj przeciwnika umiejętnościami a nie zachowaniem agresywnym;

*nigdy nie dyskutuj z sędziami;

*nie stosuj fauli;

*reaguj natychmiast na gwizdek sędziego;

*nigdy nie bierz odwetu , nie odgrywaj się na przeciwniku;

*zwycięstwo przyjmuj w sposób skromny a porażkę godnie.

W praktyce sportowej rzadko próbuje się łączyć te zasady z ideą fair play .Zaniedbanie tych prostych wychowawczych poczynań może spowodować niezrozumienie przez młodzież znaczenia uczestnictwa w sporcie i jego wartości twórczych, które pobudzają młodych ludzi do rozwoju.

2.Orientacja na dziecko.

Główne dyskusje na temat fair play dotyczą sportu wyczynowego i są przenoszone do sportu szkolnego, nie biorąc pod uwagę jego specyfiki. Trenerów i nauczycieli wychowania fizycznego należy zachęcać do innego, szkolnego widzenia zasad fair play. Trzeba widzieć zachowanie dziecka i jego potrzeby. Nauczyciele i trenerzy muszą pamiętać o wspólnym poszukiwaniu nowości w technice i taktyce, oraz dostosować trening do indywidualnych predyspozycji młodego człowieka.

Organizatorzy sportu muszą również uświadomić sobie , że sport szkolny to realizacja potrzeb fizycznych i psychicznych młodych ludzi. Należy pamiętać o tym ,aby sport młodzieżowy zapewniał realizację tych potrzeb , a nie podporządkowywał dzieci i młodzież potrzebom sportu.

Zasady fair play w sporcie szkolnym wymagają zwrócenia uwagi na:

*sportowe doświadczenie uczestników;

*poziom ich rozwoju fizycznego ;

*ich oczekiwania wobec uczestnictwa w sporcie;

*odpowiedni kontakt między trenerem, nauczycielem a uczniem.

3. Fair play w procesie wychowawczym.

Trenerzy i nauczyciele w-f mogą przyczynić się do lepszego przyswajania uczniom zasad fair play poprzez przestrzeganie następujących reguł:

*postępuj zgodnie ze swoim sumieniem;

*postępuj uczciwie w praktyce wychowawczej ;

*nie broń się przed oceną i samooceną własnych zachowań;

*nie stresuj młodych zawodników;

*współpracuj z rodzicami aby osiągnąć wychowawcze porozumienie;

* stawiaj jasne zadania i problemy.

Za promowanie takich zaleceń odpowiedzialne powinny być kluby sportowe , szkoły i nauczyciele.

4. Pozytywne znaczenie sukcesu.

W wielu środowiskach dążenie do osiągnięcia sukcesu odbierane jest często negatywnie np. dzieci pracujące pilnie w szkole przezywane są kujonami Społeczna ocena pracy sportowej przedstawia się inaczej. Przyjmuje się jako normę to , że młody sportowiec musi systematycznie pracować, a kolejne osiągnięcia dają mu dalszą motywację do treningu. Sukces sportowy spotyka się z uznaniem i aprobatą. Sprzyja to upowszechnianiu wartości fair play.

Trenerzy i nauczyciele powinni rozmawiać z młodymi zawodnikami o swoich doświadczeniach w dziedzinie fair play i wykorzystać to w pracy wychowawczej.

Sędziując zawody sportowe , a w szczególności gry zespołowe , a także biorąc w nich udział jako trenerzy , zaobserwowaliśmy , że zachowanie zawodników na boisku jest uzależnione od sposobu bycia ich trenera . Jeżeli nauczyciel, opiekun drużyny zaczyna zachowywać się niekulturalnie, mieć pretensje do sędziów czy swoich podopiecznych , wprowadza do drużyny zachowanie agresywne. Agresja rodzi agresję i wówczas trudno jest zachować zasady fair play na boisku. Często zdarza się, że uczeń agresję z boiska i trybun przenosi do dyskoteki, klasy , domu i rodziny.

Trenerzy i nauczyciele wychowania fizycznego – pamiętajmy o tym , aby swoim zachowaniem dawać przykład sportowej postawy, w której przestrzeganie zasad fair play to podstawowy czynnik kształtowania osobowości ucznia- zawodnika.