Co to jest palant?

Gra w piłkę uderzaną specjalnym kijem, zwanym również palantem (bijakiem) lub palestrą. Istnieje kilkadziesiąt tradycyjnych i wiele aktualnych lokalnie zróżnicowanych zasad gry.

Początki i rozwój palanta

Tradycje gry sięgają ludowych zabaw okresu Średniowiecza. Do Polski palant dotarł w czasach Zygmunta III Wazy. Gra rozwijała się w formach ludowych i szkolnych. Przez stulecia rozwijała się ona nie tylko na ziemiach polskich, stanowiąc ciekawą, ruchową, zespołową formę gry z użyciem piłki i kija. W krajach zachodnich równolegle powstawały podobne gry, jak baskijska pelota czy francuskie jeu de paume, na bazie których później rozwinęły się współczesne dyscypliny, jak tenis czy squash.

Według niektórych źródeł historycznych, palant miał istotny wpływ na rozwój amerykańskiego baseballu. Polscy emigranci mieli go przywieźć do Ameryki już na początku XVII wieku. W kolejnych stuleciach gra i jej liczne odmiany rozwijały się dalej na całym świecie.

W ciągu XIX wieku gra utrzymała popularność. Po 1918 roku w Polsce palanta wprowadzono do programów szkolnych. Po roku 1945 wprowadzono regularne rozgrywki na Śląsku. Najsilniejsze klubu w okresie 1945-52 były KS Rój, KS Kuznia Ligicka, LZS Boguszowice. Po 1952 roku rozegrano pierwsze nieoficjalne mistrzostwa Polski. Po 1957 r w Rybniku powstał Polski Związek Piłki Palantowej (PZPP), organizujący od 1957 mistrzostwa Polski. Pierwszym mistrzem została KS Silesia Rybnik. W 1978 r PZPP przekształcił się w Polski Związek Baseballu i Softballu. W latach 80 XX w nastąpił upadek znaczenia palanta. Obecnie rzadko spotykana gra!

Akcesoria

W grze uczestniczą dwie drużyny liczące od 10 -15 zawodników każda. Czas gry wynosi 2×20 min z 5-minutową przerwą; można również grać aż do zdobycia ustalonej przed grą liczby punktów.

Boisko do gry w palanta jest prostokątem o wymiarach 25×50 m; jeden z krótszych boków pola gry jest linią gniazda, drugi linią graniczną, poza którą znajduje się nieograniczone wymiarami zapole. W odległości 20 m od linii gniazda przebiega poprzeczna linia, dzieląca boisko na przedpole i pole zwana linią półmetka; w odległości 10 m od linii granicznej znajduje się 5 metrowa linia mesty oznaczona chorągiewkami. W połowie lini gniazda oznaczone jest półkole podbijania o promieniu 2 m.

Palant (bijak) ma kształt zwężającego się kija długości 70 cm o przekroju okrągłym, średnicy do 4,5 cm na jednym końcu i do 3 cm na drugim.

Piłka o masie min. 80 gram i obwodzie 20-22 cm jest twarda, wypełniona włosiem lub pakułami i obszyta skórą.

Inny warianty gry:

długość boiska: 50-75 m

szerokość 20-25 m

gniazdo o promieniu 3 m

linia półmetku 25-30 m do linii gniazda

linia mety (dł. 5m), 10-15 m od linii granicznej

Zasady gry

Na początku gry zawodnicy jednej drużyny zajmują miejsca za linią gniazda, gracze drugiego zespołu ustawiają się w polu i na zapolu. Punkty może zdobywać tylko drużyna znajdująca się w gnieździe; zadaniem drużyny znajdującej się w polu jest zdobycie gniazda. Gracze ustawionej w gnieździe wybijają kolejno palantem piłkę z półkola podbijania możliwie najdalej w pole tak, aby nie przekroczyła on w locie bocznych linii boiska; podbicie jest nieważne, jeśli gracz nie trafi palantem w piłkę, piłka nie przekroczy w locie linii półmetka lub przekroczy boczną linię boiska albo też jeśli palant wypadnie w czasie podbijania graczowi z ręki lub zostanie upuszczony po wybiciu poza półkole podbijania.

Po prawidłowym wybiciu piłki w pole gracz odkłada palanta w półkolu podbijania i biegnie do mety i z powrotem, za co zdobywa punkt, jeśli zakończy bieg zanim gracze drużyny w polu zdołają schwytać piłkę i odrzucić ją z powrotem za linię gniazda (rys. 3 i animacja obok).

Drużyna ustawiona w polu, aby zdobyć gniazdo, musi schwytać piłkę i trafić („skuć”) któregokolwiek z biegnących graczy drużyny z gniazda, gracz nie może być „skuty”, jeśli zatrzymał się w biegu na półmetku lub mecie, gdzie jest „bezpieczny” i oczekuje na następne wybicie piłki przez jednego ze swoich współpartnerów.

Zdobycie gniazda następuje także w wyniku trzykrotnego kolejnego uchwycenia jednorącz z lotu wybitej z gniazda piłki.

Bieg może odbywać się etapami: np. po własnym podbiciu piłki tylko do półmetka, po podbiciu przez następnego gracza – do mety a następnie z powrotem do półmetka lub bezpośrednio do linii gniazda.

Gdy jeden z biegnących graczy drużyny z gniazda zostanie trafiony („skuty”), wszyscy jego współpartnerzy mają prawo wybiec w pole, aby schwytać piłkę i trafić („odkuć”) któregokolwiek z graczy drużyny w polu, zdążających w tym samym czasie do gniazda. Jeśli „odkucie” się uda, drużyna w gnieździe nie traci gniazda i gra toczy się dalej, natomiast „skucie” gracza z gniazda bez „odkucia” powoduje utratę gniazda i zmianę ról drużyn.

Uproszczone zasady gry dla młodzieży

Zasady gry są banalnie proste. Boisko dzieli się na „niebo” i „piekło”. W „niebie” stoi zawodnik, który ma za zadanie podrzucić sobie piłeczkę i odbić ją za pomocą kija przynajmniej za linię początkową (do „piekła”). Po odbiciu biegnie do kolejnych baz, a jak przebiegnie przez czwarta bazę, to zdobywa punkt. Zadaniem drużyny przeciwnej jest jak najszybsze przerzucenie piłki przez linię początkową.

Opracował

Tomasz Krawczyński